سمسون

ایستگاه فضایی بین‌المللی که بعد از جنگ سرد در همکاری با روسیه طراحی و ساخته شد، همانند تعداد بسیاری از پروژه‌های بزرگ ناسا، زیاد زیاد تر از عمر طراحی اولیه‌ی خود، یعنی ۱۵ سال دوام آورده است. بااین‌حال، هیچ‌چیز، به‌اختصاصی‌در محیط خشن فضای بیرونی برای همیشه ماندگار نیست. ایستگاه فضایی بین‌المللی سازه‌ای درحال قدیمی‌شدن است و ناسا به علت مسائل ایمنی، تصمیم دارد آن را در سال ۲۰۳۱ بسوزاند.

مطابق بیانیه‌ای که ۲۶ ژوئن انتشار شد، ناسا برای انهدام ایستگاه فضایی بین‌الملی، قراردادی به قیمت حداکثر ۸۳۴ میلیون دلار را به اسپیس ایکس واگذار می‌کند. مطابق این قرارداد، اسپیس ایکس باید فضاپیمایی مخصوص را برای خارج‌کردن ایستگاه از مدار و هدایت آن به سمت سرنوشت گریزناپذیرش در جو زمین، بسازد.

اکنون هیچ جزئیاتی در رابطه فضاپیمای نابودگر آزمایشگاه مداری در دست نیست. اما آنچه به‌وضوح می‌توان او گفت، این است که فضاپیماهای جاری اسپیس ایکس، ازجمله دراگون و استارشیپ برای خارج‌کردن ایستگاه از مدار مناسب نیستند؛ بدین معنی که این شرکت یا باید یکی از فضاپیماهای حاضر را با ماموریت مورد نیاز ناسا سازگار کند یا از صفر دست به طراحی و ساخت مثالای تازه بزند.

فارغ از شکل و ظاهر نهایی فضاپیمای خارج‌کننده‌ی ایستگاه فضایی از مدار، انجام این چنین کاری قطعا چالش فنی بزرگی خواهد می بود. ایستگاه فضایی بین‌المللی به گمان زیاد پیچیده‌ترین پروژه‌ی ساخت‌وساز اجراشده تا بحال و بدون شک بزرگ‌ترین و گران‌قیمت‌ترین سازه‌ی فضایی است. سرهم‌کردن ۴۲ ماژول ایستگاه که از سال ۱۹۹۸ اغاز شد، به ۴۲ پرتاب گوناگون از زمین نیاز داشت. ایستگاه تقریبا به اندازه‌ی خانه‌ای ۶ خوابه که در فضایی به اندازه‌ی یک زمین فوتبال گسترده شده، فضای داخلی دارد و با وزن بیشتر از ۴۵۰ تن یا معادل تقریبا سه نهنگ آبی بزرگ، به‌شدت سنگین است. بدون شک تخریب ایمن این چنین سازه‌ای حتی سخت‌تر از مونتاژ آن خواهد می بود.

بااین‌حال، ایستگاه فضایی تا این مدت چند سال دیگر زمان دارد. ناسا می‌گوید تصمیم دارد سکونتگاه مداری‌اش را تا آخر سال ۲۰۳۰ عملیاتی نگه دارد و آژانس‌های فضایی همکار در کانادا، اروپا و ژاپن با تصمیم موافق می باشند. روسکاسموس، آژانس فضایی روسیه نیز که در شراکت با ناسا، هدایت ایستگاه و اداره‌ی چندین ماژول کلیدی را برعهده دارد، اکنون فقط تا سال ۲۰۲۸ متعهد به همکاری است.

اما اصلا چرا باید ایستگاه فضایی را تخریب کنیم؟ آزمایشگاه مداری به لطف فعالیت طویل و مستمر خود، در سه‌ دهه‌ی قبل سکونت مدام‌ی انسان در مدار نزدیک زمین را نگه داری کرده است. آخرین بار که هیچ انسانی در مدار وجود نداشت، نوامبر سال ۲۰۰۰ می بود؛ یعنی درست پیش از راه‌رسیدن یک فضانورد ناسا و دو کیهان‌نورد روس به‌گفتن اولین خدمه‌ی ایستگاه فضایی بین‌المللی. ایستگاه فضایی اکنون نمادی قوی از عصر فضا و همکاری بین‌المللی در علم محسوب می‌بشود که فراتر از منازعات ژئوپولیتیکی روی زمین، به فعالیتش ادامه داده است.

برخی از طرفداران ایستگاه فضایی بین‌المللی استدلال می‌کنند که این سازه به هیچ‌وجه نباید از بین برود. درعوض، آن‌ها فکر می‌کنند که ایستگاه را باید تا مداری زیاد مرتفع بالا برد و برای همیشه در آنجا رها کرد تا به‌گفتن مدرکی از قوت مهندسی انسان در فضا باقی بماند. اما ناسا می‌گوید این ایده به‌شدت غیرعملی و زیاد گران خواهد می بود. علاوه‌براین، ایستگاه اکنون شکننده است و هرچه زمان بیشتری در مدار بماند، شکننده‌تر خواهد شد. ایستگاه دیر یا سریع اغاز به از هم‌پاشیدن خواهد کرد و هرچه باقی مانده بیشتری از آن جدا بشود، گمان برخوردهای فاجعه‌بار زباله‌های فضایی و محدودشدن فعالیت‌های فضایی افزایش خواهد یافت.

برخی افراد مبتلا به نوستالژی، می‌خواهند قسمت‌هایی از ایستگاه فضایی جدا و با برگشت ایمن به زمین، روانه‌ی موزه شوند. اما این ایده نیز از نظر لجستیکی زیاد چالش‌برانگیز است. هرچند ایستگاه فضایی در مدار مونتاژ‌ شده، برای جداسازی در آنجا طراحی نشده و هیچ فضاپیمایی اکنون ظرفیت بار کافی برای حمل ماژول‌های ایستگاه فضایی به زمین را ندارد.

ناسا سناریوهای دیگر ازجمله تحول کاربری ایستگاه در مدار و واگذاری اداره‌ی آن به قسمت خصوصی را نیز درنظر گرفت؛ اما همه آن‌ها، چشم‌اندازهایی به‌مراتب تیره‌تر را به‌وجود می‌آورند.

درنتیجه فرجام آتشین تنها گزینه باقی ماند و با دقت به چالش‌هایی که در جداسازی ماژول‌ها وجود دارد، ایستگاه فضایی بین‌المللی به‌طور یکپارچه منهدم خواهد شد. روی کاغذ، این ایده جواب می‌دهد؛ چون درنتیجه‌ی اصطکاک ایستگاه با جو، گرمایی آتشین به‌وجود می‌آید که مواد عبوری را می‌سوزاند.

بااین‌حال، خارج‌کردن این چنین سازه‌ی بزرگی از مدار کاملا بی‌خطر نیست و هم چنان گمان رد شدن اجسام بزرگ‌تر از جو و سقوط روی زمین وجود دارد. در همین‌جا، اهمیت قرارداد تازه با اسپیس ایکس برجسته می‌بشود. فضاپیمایی که این شرکت قرار است بسازد، باید به ایستگاه متصل بشود و سپس در یک مانور با دقت طراحی‌شده، آن را با کم‌ترین خطر ممکن به درون جو زمین بکشاند.

سناریوی احتمالی این است که ابتدا ایستگاه فضایی بین‌المللی از ترکیبی از کشش طبیعی و در صورت لزوم، از موتورهای خود برای حرکت به مدار پایین‌تر و انتقال تا ارتفاع کمتر از ۳۳۰ کیلومتری از سطح زمین منفعت گیری می‌کند. سپس فضاپیمای اسپیس ایکس تقریبا یک سال پیش از تاریخ برنامه‌ریزی‌شده برای خروج از مدار و درحالی‌که فضانوردان تا این مدت در ایستگاه سکونت دارند، پرتاب می‌بشود.

درطول آن زمان یک‌ساله، ارتفاع ایستگاه به افت ادامه خواهد داد و آخرین فضانوردان ساکن به زمین بازخواهند گشت. در آن زمان، ایستگاه برای اولین بار در ۳۰ سال قبل خالی از سرنشین خواهد شد. بسته به شدت نزول ایستگاه، فضاپیمای اسپیس ایکس مجموعه‌ای از مانورهای مداری را برای کشاندن ایستگاه از ارتفاع تقریبا ۲۵۰ کیلومتری تا نزدیک به ۱۴۵ کیلومتری انجام خواهد داد.

در آن منطقه از جو، ضخامت هوا بدین معنی است که ایستگاه کمتر از یک ماه زمان برای گردش به دور زمین خواهد داشت. سپس درنهایت سختی نهایی اعمال می‌بشود و فضاپیما، موتورهای خود را به زمان حداکثر یک ساعت روشن می‌کند تا ایستگاه فضایی را از بین ضخیم‌ترین و خطرناک‌ترین لایه‌های پایینی جو عبور دهد. زمان سوختگی با دقت تعیین می‌بشود تا مطمعن حاصل بشود که ایستگاه و هر زباله‌ی تولیدی، برفراز قبرستان باقی مانده مداری در اقیانوس آرام جنوبی سقوط می‌کند.

ناظران زمینی می‌توانند منظره‌ی سقوط ایستگاه در جو را به همانند مراسم آتش‌زدن اجساد تماشا کنند. در آن زمان با درخشش آخرین شعله‌ از باقی مانده ایستگاه فضایی بین‌المللی، بزرگ‌ترین سازه‌ی فضایی انسان‌ساخت و نماد همکاری بشر در فضا برای همیشه ناپدید خواهد شد.